Hví venja sjónina?
Eygu og sjón – tað er hvør sítt. Vit hava øll tvey eygu. Hvørt eyga sendir hvør sína “mynd” til heilan, sum heilin so smeltar saman til eina mynd. Soleiðis uppliva flest okkara heimin.
Men summi hava trupulleikar við sjónini, har ið heilin ikki dugir at samskipa tað, sum bæði eyguni síggja. Tað eru ikki eyguni, sum feila nakað. Tað er heilin, sum skal venjast. Samsjón er einasti stað í Føroyum, har ið tú kanst fáa hjálp við hesum. Vit geva fólki ein nýggjan máta at síggja heimin.
góð samsjón
er IKKI EIN Sjálvfylgja
Ein samsjón er førleikin hjá eygunum at samstarva. Eitt gott samstarv millum eyguni, góð fokuseringsevni og neyvar eygnarøslur gera sítt til at geva okkum eina smidliga sjón, tá vit t.d. eru til arbeiðis, í skúla, í ferðsluni ella íðka ítrótt.
Kanningar vísa, at uml. 15 % av øllum børnum og vaksnum hava samsjónstrupulleikar í størri ella minni mun. Hetta elvir til nógvan ampa í gerandisdegnum, t.d kann lesing og fínmotoriskt arbeiði vera trupult. Teir flestu samsjónstrupulleikarnir kunnu tó bøtast um við sjónvenjing.
Hvussu veit mann, um mann hevur trupulleikar við samsjónini?
Tað finnast mong ymisk tekin um samsjónstrupulleikar. Hjá skúlabørnum kemur hetta oftast til sjóndar í 3. ella 4. flokki, tá ið barnið ikki mennir sínar lesiførleikar við somu ferð sum floksfelagarnir. Tá kann barnið longu vera tvey ella fleiri floksstig aftanfyri í lesing.
Hjá smærri børnum og vaksnum er tað annað, sum kann vera tekin um, at samsjónin ikki er nøktandi. Sí niðanfyri:
-
Dámar ikki at mala runt ella reiggja
Fær lætt bilverk og sjóverk
Hevur ringa balansu
Er ella hevur verið oyrabarn
Er klombrut, koppar lutir ella smekkar seg ofta í
Velur bóltspæl frá ella hevur ilt við at lofta
Hevur ongan áhuga í bókstavum og tølum
Hevur ilt við at hugsavna seg
Situr ikki í frið á stólinum
-
Blívur skjótt troytt og hevur ringt við at hugsavna seg, tá ið tað lesur
Hevur ringt við at sita í frið
Loypur orð ella reglur um, meðan tað lesur
Býtir um á orð og bókstavir, t.d. ringt við at síggja mun á b og d
Skrivar tøl og bókstavir speglvent
Heldur hondina fyri annað eygað, tá ið tað lesur
Missir orðini vekk og má lesa umaftur fyri at skilja tekstin
Hevur høvuðpínu ella svimbul, ringa balansu og fær lætt bilverk
Brúkar fingurin at fylgja tekstinum
Blinkar nógv við eygunum ella tárar, tá ið tað skal lesa
Gníggjar sær nógv í eygunum – eisini tá tað skal lesa
Lesur seint og hækkar nógv
Koppar lutir ella dettur lætt um egnu bein
Velur bóltspæl og annan ítrótt frá
Teksturin flytur seg og orðini renna saman
Bókstavir upplivast til tíðir dupultir
-
Ilt við at minnast tað, ið lisið verður, og má lesa umaftur fyri at skilja
Fær høvuðpínu ella svimbul, hevur ringa balansu og fær lætt bilverk
Ilt við at skifta fokus frá fjarstøðu til nærstøðu – og øvut
Troytt/ur av at lesa eftir stutta tíð
Nýtir fingurin at lesa við
Orienteringstrupulleikar, serliga í ferðsluni
Lesur seint og hækkar nógv
Lesur skeivt
Lítið og einki yvirskot eftir loknan arbeiðsdag
Sjónvenjing er samansett av grov- og fínmotoriskum venjingum, sum styrkja um førleikaN at NÝTA sjónina í gerandisdegnum – tá IÐ tú lesur, arbeiðir við teldu, koyrir bil ella íðkar ítrótt.
Í summum førum er sjónvenjing tann besta loysnin. Sjónvenjing snýr seg ikki bara um eyguni, men er ein samansett tilgongd, har ið allur kroppurin samvirkar. Tí verður arbeitt við nógvum ymiskum økjum í senn. Eitt nú:
Eygnarørslur (fylgirørslur)
Fokuseringsevni (síggja klárt)
Fikseringsevni (síggja einkult)
Samsjón (samarbeiði millum eyguni)
Orientering (perifera sjónin)
Dýpdarfatan (3D)
Koordinatión (sjón og rørsla)
Javnvág
Visuel savnan (blívur ikki órógvaður av óviðkomandi sansainntrykkum)
Kropstilvitan (hvar eru likamslutirnir í mun til hvønn annan)
Visualiseringsevni (minnast í myndum)
Visuel perseptión (skilja tað, sum mann sær)
OFTA
spurt
-
Sjónin er okkara týdningarmiklasti sansur. Heili 80 % av allari sansing er umvegis sjónina. Tí hevur góð sjón alstóran týdning fyri, at vit klára okkum væl í gerandisdegnum.
Endamálið við sjónvenjing er at menna teir førleikar, ið eru neyðugir fyri eina vælvirkandi sjón til tørvin hjá tí einstaka m.a. í sambandi við lesing, arbeiðið við skíggja, bilkoyring og ítrótt.
-
Eisini er endamálið at avmarka ella beina burtur teir ampar, som eru av eina ringari samsjón. Ein ring samsjón er, tá eygnavøddarnir ikki arbeiða saman við heilanum og kroppinum. Eyguni skulu megna fleiri førleikar í senn – tey skulu samskipa fokusering; rætta eyguni móti tí sama punktinum; og samstundis skulu tey gera myndina týðiliga.
-
Tá tú hevur fingið eina tíð hjá okkum, verður fyrst ein “screening” gjørd (t.e. ein neyv sjónkanning).
Verður staðfest, at tú kanst fáa gagn av sjónvenjing, fært tú møguleikan at fara heim at hugsa teg um. Síðan kanst tú venda aftur og fáa gjørt eina venjingarætlan málrættað til tín tørv.
-
Málið við venjingunum er at betra um tey visuellu evnini stig fyri stig. Sjónvenjing er samansett av venjing inni á klinikkini og heima. Umleið triðjuhvørja viku kemur tú inn á klinikkina, har ið vit gjøgnumganga tær venjingar, tú hevur vant við hús. Síðan fært tú nýggjar venjingar, sum tú so aftur venur heima – í uml. 20 minuttir hvønn dag. Vit eru øll ymisk, so júst hvussu leingi eitt slíkt venjingartíðarskeið varir, er treytað av, hvør sjóntrupulleikin er, men sjálvandi eisini av tínum egna innsatsi.
Sjónvenjing er ein breið samanseting av venjingum og rørslum, sum sameina spæl og innlæring, soleiðis at tað er bæði stuttligt og spennandi hjá tí, sum venur, men samstundis eisini passaliga avbjóðandi. Venjingarskráin verður lagað til einstaklingin, og sjálvar venjingarnar lagaðar eftir aldri og førleika.
Sjónin er knýtt at restini av kroppinum og okkara sansaskipan. Tí fevna venjingarnar eisini um ymiskar motorikk- og javnvágsvenjingar. Á hendan hátt lærir tann, sum venur, at fáa tamarhald á bæði kroppi og eygnarørslum samstundis.
Teir visuellu eginleikarnir verða vandir so mikið ofta, at teir at enda virka av sær sjálvum.
-
Mann kemur ikki sovandi til eina vælvirkandi samsjón. Heimavenjingarnar krevja, at mann er støðufastur og áhaldin. Venjingin krevur motivatión og góðan stuðul frá foreldrunum, um tað er eitt barn sum venur.
Tað besta við slíkari venjing, í mun til so nógvar aðrar kropsligar venjingar, er, at tá ið samsjónin fyrst er komin upp á pláss, er lítil kjansur fyri afturstigi, og tað vil tí sjáldan vera neyðugt at halda venjingina við líka. Um mann brúkar sjónina vanligt og fjølbroytt í gerandisdegnum, kann mann vænta, at úrslitið av venjingunum heldur sær.
Frá teimum, sum hava verið ígjøgnum sjónvenjing, síðan Samsjón byrjaði í 2016, frætta vit, at tey hava fingið betri áræði til lívið sum heild, umframt at tey hava fingið eina smidligari og effektivari sjón.

fá sjón fyri søgn
Við loyvi frá foreldrum og børnum hava vit endurgivið summi, sum hava fingið gagn av sjónvenjing frá okkum.
Kanska tú kennir teg aftur?
bið um tíð
Eini 30-40 børn og vaksin eru í sjónvenjingarkalendaranum í senn. Vikan er býtt upp soleiðis, at eg arbeiði við sjónvenjingum mánadag, mikudag og fríggjadag. Hevur sjónvenjing tín áhuga, ert tú vælkomin at biðja um tíð. Ofta ber til at sleppa framat rímiliga skjótt.
Týsdag, hósdag og leygarmorgun er handilin opin, og fólk kunnu støkka inn á gólvið. Tá taki eg sjónroyndir og arbeiði annars við brillum o.ø.